دتکتورگاز تجهیزی است که برای شناسایی و اندازه گیری غلظت گازهای موجود در محیط به کار میرود. آشکارسازهای گاز تجهیزاتی بسیار حساس هستند؛ چون معمولا گازهایی که قصد اندازه گیری غلظت آنها در محیط را داریم، از جنبه‌های مختلفی مانند اشتعال زایی، خاصیت انفجاری و یا سمیت خطرناک هستند.
دتکتور گاز در انواع صنعتی، خانگی، ثابت، پرتابل (قابل حمل) و … به بازار عرضه می گردد. دتکتورهای گاز خانگی بیشتر از تجهیزات کنترل حریق (آتش نشانی) به شمار میروند که میتوانند گاز شهری و یا دود را تشخیص دهند؛ در حالی که دتکتورهای صنعتی میتوانند علاوه بر این موارد، طیف بسیار گسترده ای از گازها، از کلر و آمونیاک گرفته تا اتان، پروپان و بوتان را تشخیص دهند.
همانطور که گفته شد، دتکتورهای گاز انواع ثابت و پرتابل نیز دارند. دتکتورهای گاز ثابت، آشکارسازهایی هستند که در یک محیط نصب میشوند و خروجی خود را از طریق کابل یا به صورت بی سیم به پنل کنترل کننده ارسال می کنند. دتکتورهای ثابت در جایی به کار میرود که نیاز داریم به طور پیوسته غلظت یک گاز خاص را در آن محیط اندازه گیری نماییم.
دتکتور پرتابل یا ردیاب گازی قابل حمل بیشتر برای حفاظت کارگران و پرسنل شاغل در محیط های خطرناک و آلوده به گازهای مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. این تجهیزات بر روی لباس پرسنل نصب میشود تا در صورت وجود گازهای سمی یا انفجاری موجود در محیط، به افراد هشدار داده تا آنها را از مقدار غلظت گاز آگاه سازد. حتی دتکتورهای گاز پرتابل برای بررسی دوره ای یک محیط از لحاظ میزان غلظت یک گاز بخصوص نیز کاربرد دارند.
در این مقاله از وبسایت آداک فرآیند سپهر، ما بیشتر روی دتکتورهای ثابت گاز صنعتی تمرکز کرده و همه چیز در مورد آن ها را به شما خواهیم گفت. با ما همراه باشید تا انواع، کاربردها و بهترین برندهای این تجهیزات را بشناسید!
انواع سنسورهای استفاده شده در دتکتورهای گاز صنعتی
انواع متفاوتی از سنسورها در دتکتورهای گاز صنعتی استفاده میشوند. هریک از این سنسورها، تکنولوژی خاص خود را داشته و متد گزارش مخصوص خود را دارند. برای مثال، در سنسورهای الکتروشیمیایی غلظت گاز موجود در محیط برحسب PPM گزارش میشود؛ در حالی که در سنسورهای کاتالیسیتی غلظت گاز برحسب LEL گزارش میشود.
برخی از پرکاربردترین سنسورهای مورد استفاده در دتکتورها عبارتند از:
- سنسورهای کاتالیزوری
- سنسورهای مادون قرمز
- سنسورهای نیمه هادی
- حسگرهای الکتروشیمیایی
- سنسور پلیستری(با استفاده از دو سنسور کاتالیزوری)
نمیدانید این سنسورها چطور کار میکنند؟ حتما مقاله انواع سنسورهای دتکتور گاز و کاربرد آن ها را بخوانید!
اجزای دتکتور گاز ثابت
این تجهیزات از چندین قسمت تشکیل شده‌اند که عبارتند از: سنسور، ترانسمیتر، نمایشگر، لوله محافظ سنسور، ورودی کابل (گلند) و هاوزینگ یا کله‌گی دتکتور، مدار رله برد و مدار اتصال به شبکه های صنعتی. لازم به توضیح است نمایشگر و رله برد در بعضی ردیاب ها به علت اقتصادی بودن تجهیز وجود ندارد.
نحوه نصب دتکتور گازی
- قبل از نصب، کتابچه راهنمای ردیاب گازی را مطالعه فرمایید
- مناسبترین محل برای تشخیص گازهای سبک همیشه ارتفاع بالا می‌باشد
- حتما دتکتور را در نزدیکی محل هایی قرار دهید که احتمال انتشار گاز در آنجا بیشتر است
- مناسبترین مکان برای نصب دتکتور گاز جهت تشخیص گازهای سنگین در ارتفاع پایین است
تعداد دتکتور گاز مورد نیاز برای یک منطقه
دو نوع تشخیص برای شناسایی گاز وجود دارد که عبارتند از:
- مانیتورینگ منطقه
- نظارت بر نشت (شناسایی غلظت گاز)
اگر قصد شما نظارت بر غلظت گاز در منطقه است، می‌توانید مساحت پوشش ردیاب را در حدود 16 الی 48 متر مربع در نظر بگیرید. با این حال، اگر قصد شما این است که فورا نشت گاز را تشخیص دهید. ابتدا باید نشت احتمالی گاز و مناطق بالقوه تجمع گاز را شناسایی کنید. سپس، حتما دتکتور را در نزدیکی آن مناطق نصب کنید.
در چنین مواردی حتی می توانید از 3 یا 4 آشکارساز برای 16 متر مربع استفاده کنید. بنابراین، فرمول ثابتی برای تعداد دتکتور مورد نیاز یک منطقه صنعتی وجود ندارد چون تعداد ردیاب به شرایط محیط بستگی دارد. همچنین شرایط هر سایت با سایت دیگر فرق می‌کند. برای همین شما نمی توانید تنها با تقسیم کل متراژ منطقه متوجه تعداد ردیابی که باید خریداری کنید، شوید.
علاوه بر آن شرایط جوی نیز برای تعیین تعداد آشکار ساز گاز بسیار تاثیر گذار است که عبارتند از: جریان باد، شیب کف، شرایط فرآیند و …
انواع خروجی ها و شبکه های صنعتی
ردیاب های گازی خروجی های متنوعی دارند که عمده ترین آنها:
- سیگنال آنالوگ استاندارد 4 الی 20 میلی آمپر
- سیگنال آنالوگ 0 الی 10 ولت
- رله برد یا خروجی دیجیتالی (برای آلارم ها و اخطار)
- قابلیت اتصال به شبکه های صنعتی از قبیل هارت (HART)، مدباس (MODBUS) و چندین پروتکل دیگر
دتکتور گاز حرارتی مناسب برای گازها و آتش
آشکارسازهای حرارتی دستگاه‌هایی با فناوری پیشرفته هستند که میتوانند گاز و آتش را شناسایی و تشخیص داده و در عرض چند ثانیه هشدار دهند. ردیاب حرارتی دارای یک لایه جذبی است که می‌تواند نور را به گرما تبدیل کرده و بر اساس تغییر سریع یا تدریجی دمای لایه جذب مقدار سیگنال خروجی را ارایه می‌دهد. از آنجایی که آشکارسازهای شعله حرارتی برای کار کردن مانند آشکارسازهای UV به طول موج نیاز ندارند، می توانند به عنوان آشکارسازهای مادون قرمز نیز عمل کنند.
انواع آشکارسازهای شعله حرارتی
- آشکارسازهای ترموپیل (Thermopile detectors)
- آشکارسازهای بولومتر (Bolometer detectors)
دتکتور گاز حرارتی را می توان: در نقاله‌های زغال سنگ، کارخانه‌های بازیافت، پناهگاه‌ها، پالایشگاه ها، پتروشیمی ها، نیروگاه، مخازن و تاسیسات نفتی استفاده کرد.
مهمترین برندهای دتکتور گاز
برندهای زیادی در زمینه تولید آشکارسازهای گازی فعالیت دارند. هانیول (Honeywell)، کراوکان (Crowcon)، پروسنس (Prosense)، درگر (Dräger)، ام اس ای (MSA) و کین (Kane) تنها چند مورد از برندهای دتکتور گاز صنعتی هستند. برخی از این برندها مانند کراوکان و ام اس ای بیشتر در زمینه دتکتورهای گاز پرتابل فعال هستند؛ در حالی که برخی دیگر مانند پروسنس، بیشتر روی دتکتورهای گاز ثابت تمرکز دارند.
جالب است بدانید برخی از این برندها نیز مانند هانیول و درگر، تقریبا هر تجهیز مرتبط با تهویه و تشخیص گاز که به ذهنتان خطور کند را تولید میکنند!